Banvæn pest, banvænn veiru­sjúk­dómur – síðasti heims­far­aldur hófst upp úr 1980. Og hlið­stæð­urnar milli HIV og kóróna­veirunnar eru forvitni­legar – ég meina ekki veiru­fræði­lega, sem ég hef auðvitað ekki hundsvit á, og ég á ekki einu sinni við sjúk­dóm­ana sem veir­urnar valda, heldur spurn­ingar sem vakna andspænis þeim, um hvað ber að gera. Þetta eru persónu­legar spurn­ingar og samfé­lags­legar og snúast að veru­legu leyti um áhættu og áhættu­stýr­ingu. Bæði einka­legu spurn­ing­arnar og þær samfé­lags­legu hafa snerti­flöt við spurn­ingar um rétt og rangt – en aðeins ákvarð­anir samfé­lags, til dæmis á vegum ríkja, vekja spurn­ingar um rétt­læti í póli­tísku og efna­hags­legu samhengi.

Þegar er ljóst af tölfræði ótal landa sem eru nógu fjöl­menn til að fást við tölfræði að veik­indi og andlát af völdum pest­ar­innar skipt­ast víðast hvar afar ójafnt, í beinu samhengi við stétt og stöðu (Ísland er einhvern veginn alltaf á mörk­unum að geta feng­ist við tölfræði yfir­leitt, hér eru aldrei 4% látinna reyk­inga­menn heldur bara Siggi sonur hans Kalla, hann nátt­úru­lega reykti eins og strompur …). Víðast á Vest­ur­löndum hafa fátækir reynst í umtals­vert meiri hættu en efna­fólk, innflytj­endur í meiri hættu en innfæddir, svartir í meiri hættu en hvítir – þetta á, að breyttu breyt­anda, jafnt við í Svíþjóð, í Bretlandi og í Banda­ríkj­unum. Það væri þá enn ein hliðin á málinu sem má líkja við stríðs­rekstur: þau rök hafa verið flutt fyrir herskyldu, í löndum sem halda heri, að það dragi úr fýsn ráða­manna til að hefja stríð ef synir og dætur þeirra sjálfra eru jafn líkleg til að standa á víglín­unni og synir og dætur almúgafólks.

Erfingjar Samherja eiga hægara um vik að gæta að sínum „einstak­lings­bundnu sýkinga­vörnum“ en flest fólk í umönn­un­ar­störfum. Afsakið: allt fólk í umönn­un­ar­störfum. Erfingjar Samherja ferð­ast ekki með strætó. Svo dæmi sé tekið.

Það fyrsta til að gæta að, á meðan pestin geisar, er að ráða­menn taki ekki ákvarð­anir á kostnað tekju­lægri hópa, fátækra eða jaðar­settra, í þágu efna­meiri og betur stæðra. Það er hið viðvar­andi póli­tíska verk­efni en það verður sérstak­lega aðkallandi í aðstæðum þar sem slíkar ákvarð­anir varða líf og dauða hér og nú. Í nokkuð veiga­miklum skiln­ingi er enginn róttæk­ari ójöfn­uður til en skilin milli lífs og dauða.

Nú, eftir að fyrsta kafla glím­unnar við veiruna er lokið, eins og sótt­varn­ar­læknir orðar það, og nýr kafli tekur við, mögu­lega erfið­ari, eins og hann hefur líka sagt, stöndum við frammi fyrir vega­salti þar sem manns­líf verða metin til fjár. Þeir sem eiga auðveld­ast með að tryggja sínar einstak­lings­bundnu sýkinga­varnir munu leggja sig fram um að þrýsta verði annarra manns­lífa niður. Og það er enginn að fara að þrýsta á móti nema við sjálf.

Fólkið með bestu einstak­lings­bundnu sýkinga­varn­irnar hefur líka greið­astan aðgang að eyrum stjórn­valda. Ef aðdrag­andi ákvarð­ana fer fram með hvísli eigum við ekki séns. Við þurfum að draga samtalið fram, við þurfum að krefjast þess að það eigi sér stað fyrir opnum tjöldum, að allar forsendur fyrir ákvörð­unum stjórn­valda í þessu samhengi komi fram. Að viðmiðið sé full­komið gagn­sæi. Þá nægir ekki að sótt­varn­ar­læknir segist ætla að útskýra heild­ar­mynd­ina fyrir þeim læknum sem eru áhyggju­fyllstir – hann þarf að útskýra þessa heild­ar­mynd fyrir okkur. Okkur ber að krefja hann og önnur stjórn­völd í land­inu um það.