Er Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra nasisti? Eða með öðrum orðum: hver er munurinn á henni og nasista, hvað kæmi í veg fyrir að hún stæði sig með sóma og prýði í ríkisstjórn nasista? Eftir að lesa nýja reglugerð úr ráðuneyti hennar1 sé ég það ekki glögglega. Ævintýralegasti hluti reglugerðarinnar kveður á um að ef umsókn manneskju um vernd á landinu grundvallast á „fjarstæðukenndri frásögn“, skuli umsóknin teljast „bersýnilega tilhæfulaus“, og leiða til brottvísunar jafn sjálfkrafa og ef umsækjandinn kæmi frá einhverju hinna svonefndu „öruggu landa“ sem ráðuneytið hefur á skrá. Nú veit ég ekki hversu margt flóttafólk ráðherrann hefur hitt á sinni vegferð um veröldina og embættið, og hvort hún hefur þá meira talað eða hlustað, en sjálfur hef ég aldrei hitt flóttamann sem ekki á að baki fjarstæðukennda frásögn. Raunar veit ég ekki, þegar ég hugsa út í það, hvort nokkuð er jafn áreiðanlega til marks um að manneskja þurfi á vernd að halda, og einmitt fjarstæðukennd frásögn. Eða reyndu að ímynda þér ófjarstæðukennda borgarastyrjöld. Ófjarstæðukennt sprengjuregn. Ófjarstæðukenndar líflátshótanir, ófjarstæðukenndar limlestingar og ófjarstæðukennd fjöldamorð. Ófjarstæðukennda ferð á banvænni gúmmítuðru yfir Miðjarðarhaf, og ófjarstæðukenndar leiðir til að prútta um verð á sæti um borð í tuðrunni, fyrir þína hönd, fyrir hönd barnsins þíns.
Ef ráðuneytið hefur aðeins enn fjarstæðukenndari frásagnir í huga, segjum innrásir frá Mars eða morðóða risatómata, þá láðist að taka það fram í reglugerðinni.2 En það væri auðvitað einmitt fjarstæðukennt: reglugerðinni er ekki beint gegn bullukollum heldur flóttafólki almennt og yfirleitt. Hún er samin til að svæla umsækjendur um vernd frá landinu. Þess vegna er í sömu reglugerð kveðið á um að eftir synjun umsóknar megi þegar í stað loka á alla þjónustu við umsækjandann, að meðtalinni framfærslu. Með öðrum orðum, fólk sem þegar er án atvinnuleyfis, á ekki aðstandendur í landinu og er meinað að kynnast fólki eins og kostur er (sjá staðsetningu íslenskra flóttamannabúða og heimsóknabann í þær), skal nú vera án matarpeninga frá synjun fram að brottvísun. Mannréttindabrotin í fyrirkomulaginu eru áreiðanlega fleiri en eitt, þetta eru kerfisbundnar pyntingar – en þjóna markmiði sínu sjálfsagt ágætlega: að koma því til skila að við kærum okkur aðeins um þær milljónir gesta sem ekki þurfa á gestrisni okkar að halda.
Ráðherra velur að láta þessa reglugerð frá sér einmitt núna, einmitt á meðan athygli almennings beinist að brottvísunum sem eru augljóslega óverjandi. Þegar ekki bara handfylli þekktra vinstrimanna heldur meira eða minna allt sem heitir siðað samfélag í landinu rís upp til samstöðu með tveimur stúlkubörnum og aðstandendum þeirra, sem yfirvöld hafa valið að kasta í ruslið. Tímasetningin er líklega ekki tilviljun. Sennilegra virðist að ráðherrann vilji vera með í nýja hrottaskapnum,3 yfirstandandi stigakeppni þeirra sem hæfæva hver annan glottandi yfir eigin orðum og athöfnum, í hvert sinn sem þeir valda einni sprungu enn í ramma þess sem hefur talist siðferðilega og pólitískt boðlegt frá miðri síðustu öld. Ekki lítilsvirða sársauka annarra, er eitt slíkt viðmið. Ekki útskúfa fólki vegna uppruna þess, er annað. Ég sé ekki betur en að ráðherrann vilji ofbjóða okkur með því að misþyrma minni máttar og vekja á því athygli. Ekki bara valda sársauka heldur láta það sjást. Sem er svolítið eins og að skreyta höfuðfatið sitt með hauskúpu.45
| ￪1 | Jóhann Páll vakti fyrst athygli á reglugerðinni, hér. |
|---|---|
| ￪2 | Ráðuneytið ætlar sér áreiðanlega ekki heldur að leggja áherslu á móttöku þeirra sem flýja hversdagslegar, fyrirsjáanlegar ógnir á við lífsleiða, samskiptabresti, ónot á vinnustað, pirring milli nákominna. Að taka aðeins á móti flóttafólki með ófjarstæðukenndar, tilkomulitlar hvunndagssögur að baki er raunverulega fjarstæðukennd tilhugsun, Monty Python-skets. |
| ￪3 | Hinn nýi hrottaskapur, eða the new brutality – orðalagið hefur birst áður, en mér sýnist að listmiðillinn e‑flux beri ábyrgð á að koma því í almenna umferð nú í sumar. Í kvöld las ég loks greinina sem Dísa benti mér á í gær, hún er góð: The Language of the New Brutality eftir Ninu Power. Í titlinum, og gegnum alla greinina, vísar Power til bókarinnar LTI eftir málvísindamanninn Victor Klemperer, sem á ensku heitir The Language of The Third Reich, en kom út í þýðingu Maríu Kristjánsdóttur undir upphaflega titlinum. Við þurfum hana, því við þurfum, eins og Power segir, að leggja okkur fram um að taka eftir því hvernig tungutak okkar breytist – ekki bara orðaforðinn, heldur leikirnir sem við leikum, hvað við gerum við orðin og hvað orðin gera við okkur. Að fjarstæðukenndum og tilhæfulausum reglugerðum meðtöldum. |
| ￪4 | Talandi um höfuðföt – dagur 392 var góður dagur. Ég á við hér, í minni tilveru. Hefði ég ekki heyrt frá manni sem ég hafði löngu gleymt að skuldaði mér pening og hefði hann ekki haft samband einmitt til að minna mig á það og biðja mig um reikningsnúmer til að greiða skuldina, þá hefði dagurinn líklega verið töluvert síðri. Ég hefði ekki keypt mér nýja húfu til vetrarins, ég hefði ekki boðið Dísu út að borða, sennilega ekki sest og sötrað öl með henni og vini okkar, hér á milli haustvinda. En maðurinn gerði einmitt þetta og svo fór sem fór. Haustvindarnir eru bærilegri undir sæmilegu höfuðfati. |
| ￪5 | Þegar ég birti þessa færslu hófst hún á þessari frásögn af mínum eigin högum, auk nokkurra orða um síðasta sumar mitt fyrir fertugt, sem er augljóslega lokið nú þegar hitinn fer niður í burr stig, og haustvindarnir og það allt. Og mér finnst ennþá eitthvað ágætt, eitthvað meika sens, við að blanda þessu saman, dagbókarfærslum og hinu, þó ekki sé nema til að hægja aðeins á, halda þeim jafnvel frá lestri sem nenna ekki að tilveran og orðin eigi sér stað á nokkrum sviðum í einu – því við þurfum í raun og sanni að leita annarra leiða til að tala saman, vera saman í tungumáli. En svo er líka eitthvað óþægilegt, svo ekki sé sagt ósmekklegt, við að setja sjálfan sig svona fram – hvað kemur fólki við hvort ég fékk mér nýja húfu, þó að það velti kannski fyrir sér, eins og ég, hver sé munurinn á núverandi dómsmálaráðherra og nasista? Augljóslega ekki hætishót – svo án þess að hafa gert þetta upp við mig, hvaða form mér finnst best að hafa á þessu, geri ég í bili þessa málamiðlun við sjálfan mig, að klippa okkur haustvindinn úr inngangsorðum færslunnar og færa í neðanmálsgrein, sem fólk les hvort eð er ekki nema það virkilega langi að láta hlaupa með sig í gönur. Eða læðast í gönur, spígspora um þær. Nóg. |